Κατόπιν πολλών ερωτημάτων που δεχόμαστε σχετικά με τα Προγράμματα Παρέμβασης με τη Βοήθεια Ζώων και τους Σκύλους Βοηθείας, θα προσπαθήσουμε να σας παρουσιάσουμε συνοπτικά τον διεπιστημονικό κλάδο της αλληλεπίδρασης ανθρώπου - ζώων:
Δεσμός ανθρώπου-ζώου
O όρος του δεσμού ανθρώπου - ζώου, τοποθετείται την περίοδο της εξημέρωσης των διαφόρων ειδών. Η ισχύς του δεσμού επέτρεψε στα ζώα από κατοικίδια, να θεωρούνται μέλη της οικογένειας του ατόμου. Σύμφωνα με την Αμερικανική Κτηνιατρική Εταιρία «ο δεσμός μεταξύ ανθρώπου και ζώου είναι μια αμφίδρομα ωφέλιμη και δυναμική σχέση, που επηρεάζεται από συμπεριφορές απαραίτητες για την υγεία και την ευεξία και των δύο. Αυτή συμπεριλαμβάνει, αλλά δεν περιορίζεται, συναισθηματικές, ψυχολογικές και σωματικές αλληλεπιδράσεις ανθρώπων, ζώων και περιβάλλοντος».
Προγράμματα Θεραπείας/Δραστηριοτήτων με τη Βοήθεια Ζώων (Θ/ΔΒΖ)
Ένας από τους τομείς που μελετάται ιδιαίτερα από την επιστημονική κοινότητα τις τελευταίες δεκαετίες είναι η ευεργετική επίδραση των ζώων στην γενικότερη ψυχική και σωματική υγεία των ανθρώπων. Από την εποχή που ο Βorris Levinson (1962) πραγματοποίησε την πρώτη επιστημονικά καταγεγραμμένη συνεδρία με παρουσία ζώου, έως σήμερα, έχουν λειτουργήσει σε διάφορα κράτη του δυτικού κόσμου διάφορα προγράμματα Θ/ΔΒΖ. Ο βασικός πυρήνας των εν λόγω προγραμμάτων είναι το ζώο, ο εκπαιδευτής του και το άτομο/τα άτομα το οποίο/τα οποία θα έρθει/έρθουν σε επαφή με το ζώο προκειμένου να ωφεληθεί/θούν.
Τα προγράμματα Θεραπείας με την Βοήθεια Ζώων - ΘΒΖ (ελεύθερη μετάφραση του Αγγλικού όρου Animal Assisted Therapies -AATs), απαιτούν την παρουσία αρμόδιου επαγγελματία των τομέων υγείας (ιατρός, φυσικοθεραπευτής, κτλ), ψυχολογίας/συμβουλευτικής, άθλησης, εκπαίδευσης, κτλ, προκειμένου να διενεργούνται στοχευόμενες δραστηριότητες, με σκοπό την ωφέλεια της σωματικής ή/και της ψυχολογικής υγείας του ατόμου που συμμετέχει σε αυτά. Το ζώο θα πρέπει να έχει κατάλληλη πιστοποίηση συμπεριφοράς-υπακοής και να συνοδεύεται από τον ιδιοκτήτη - εκπαιδευτή του ο οποίος θα είναι επίσης πιστοποιημένος για τις ικανότητές του να το ελέγχει. Η συνεργασία των ανωτέρω επαγγελματιών με τον εκπαιδευτή είναι αναγκαία και καθοριστική για την επιτυχή και απρόσκοπτη διενέργεια των συνεδριών προκειμένου να ωφεληθεί το άτομο (ή ομάδα ατόμων) στο οποίο απευθύνεται το πρόγραμμα ΘΒΖ.
Τα προγράμματα Δραστηριοτήτων με την Βοήθεια Ζώων - ΔΒΖ (ελεύθερη μετάφραση του Αγγλικού όρου Animal Assisted Activities -AAAs), δεν απαιτούν την παρουσία αρμόδιου επαγγελματία όπως τα ΘΔΖ. Μπορεί όμως να υπάρχει σχετική συνεργασία μεταξύ του εκπαιδευτή και των προαναφερομένων επαγγελματιών, προκειμένου να υπάρχει ένα σχέδιο δράσης ή/και να διενεργηθούν σχετικές έρευνες/μελέτες. Η επαφή του ωφελουμένου με το ζώο επικεντρώνεται στη διενέργεια δραστηριοτήτων με σκοπό την παροχή ευκαιριών για βελτίωση της ποιότητας ζωής του πρώτου με βασικά οφέλη αυτά της ενθάρρυνσης, της απασχόλησης/εκμάθησης, και της ψυχαγωγίας. Το ζώο θα πρέπει να έχει κατάλληλη πιστοποίηση συμπεριφοράς-υπακοής και να συνοδεύεται από τον ιδιοκτήτη - εκπαιδευτή του ο οποίος θα είναι πιστοποιημένος για τις ικανότητές του να το ελέγχει. Η συνεργασία του εκπαιδευτή με το συμμετέχον άτομο (ή ομάδα ατόμων) είναι αναγκαία και καθοριστική για την επιτυχή και απρόσκοπτη διενέργεια των συνεδριών των προγραμμάτων ΔΒΖ.
Σκύλοι Βοηθείας
Ως σκύλος-βοηθείας ορίζεται ο εκπαιδευμένος ή ο εκπαιδευόμενος σκύλος-οδηγός τυφλών και σκύλος-βοηθός ατόμων με άλλες ορατές ή αόρατες αναπηρίες.
Οι σκύλοι βοηθοί δεν υποκαθιστούν κάποιο φάρμακο, ή τον επιστήμονα υγείας. Είναι το μέσο για να βελτιωθεί η ζωή του ατόμου με αναπηρία.
Ενδεικτικά, παραθέτονται μερικά παραδείγματα υπηρεσιών που μπορεί να εκτελέσει ένα ζώο βοηθείας:
Βοήθεια ατόμων με ολική ή μερική απώλεια όρασης στις μετακινήσεις και σε άλλες εργασίες
Ειδοποίηση ατόμων με ολική ή μερική απώλεια ακοής για την παρουσία ανθρώπων ή ήχων
Παροχή προστασίας ή έργου διάσωσης με μη βίαιο τρόπο
Έλξη αναπηρικού αμαξιδίου
Βοήθεια ατόμου σε κρίση (επιληψία, υπογλυκαιμική κ.α.)
Ειδοποίηση ατόμων για την παρουσία αλλεργιογόνων
Ανάκτηση αντικειμένων, όπως φάρμακα ή τη συσκευή του τηλεφώνου
Παροχή σωματικής υποστήριξης και βοήθειας σε καταστάσεις ισορροπίας και σταθερότητας προς άτομα με προβλήματα κινητικότητας
Βοήθεια ατόμων με αναπηρίες ψυχιατρικής ή νευρολογικής φύσης, αποτρέποντας ή διακόπτοντας παρορμητικές ή καταστροφικές συμπεριφορές.
Η απόκτηση ενός σκύλου βοηθείας (επιλογή, εκπαίδευση και πιστοποίηση από τον φορέα εκπαίδευσης) έχει ένα κόστος της τάξης των 20.000€.
Κωδικοποίηση της Εθνικής Νομοθεσίας σχετικά με τα Προγράμματα Θεραπείας/Δραστηριοτήτων με τη Βοήθεια Ζώων και τους Σκύλους Βοηθείας:
Αρθρο 16 Νόμου 3868 (ΦΕΚ Α 129/2010), όπως τροποποιήθηκε με το άρθρο 32 του Νόμου 4238 (ΦΕΚ Α 38/2014): Ρυθμίσεις για θέματα πρόνοιας, Παράγραφος 7:
α) Κάθε τυφλός ή άτομο με αναπηρία δικαιούται να συνοδεύεται από σκύλο βοηθείας κατά την επίσκεψή του σε δημόσιες εγκαταστάσεις και υπηρεσίες, την πρόσβαση και παραμονή του σε δημόσιους χώρους ή χώρους συνάθροισης κοινού και τη χρησιμοποίηση των μέσων μαζικής μεταφοράς.
β) Κάθε τυφλός ή άτομο με αναπηρία δικαιούται να συνοδεύεται από σκύλο βοηθείας κατά την επίσκεψή του σε ιδιωτικές εγκαταστάσεις και υπηρεσίες, λαμβάνοντας υπ' όψιν των περιορισμών που τίθενται με την υπ' αριθμό Υ1γ/Γ.Π./οικ.94643 απόφαση του Υπουργείου Υγείας και Κοινωνικής Αλληλεγγύης (ΦΕΚ 1384 Β/3.8.2007), η οποία συμπληρώνει και τροποποιεί την υπ' αριθμό Α1β/8577/1983 υγειονομική διάταξη (ΦΕΚ 526 Β'/ 24.9.1983).
γ) Οι ανωτέρω διατάξεις υπερισχύουν κάθε αντίθετης διάταξης του κανονισμού που αφορά την κατοχή ζώων. Η δυνατότητα πρόσβασης στις εγκαταστάσεις και τις υπηρεσίες που αναφέρονται στις περιπτώσεις α΄ και β΄ της παρούσας παραγράφου ισχύουν και για τους σκύλους που βρίσκονται στη διαδικασία εκπαίδευσης, ως σκύλοι βοηθείας – σκύλοι οδηγοί τυφλών ή σκύλοι βοηθοί ατόμων με αναπηρίες.
δ) Ως σκύλος βοηθείας ορίζεται ο εκπαιδευμένος σκύλος οδηγός τυφλού και ο σκύλος βοηθός ατόμων με αναπηρίες.
ε) Με κοινή απόφαση του Υπουργού Υγείας και Κοινωνικής Αλληλεγγύης και του Υπουργού Εσωτερικών, Αποκέντρωσης και Ηλεκτρονικής Διακυβέρνησης ή άλλου συναρμόδιου Υπουργού καθορίζονται οι ειδικότεροι όροι σχετικά με την εκπαίδευση και την πιστοποίηση των σκύλων βοηθείας.
Άρθρο 33 Νόμου 4238 (ΦΕΚ Α 38/2014): Αξιοποίηση ζώων σε προγράμματα πρόληψης, θεραπείας και αποκατάστασης:
1. Σε προγράμματα και δράσεις πρόληψης, θεραπείας και αποκατάστασης προβλημάτων σωματικής, ψυχικής και νοητικής υγείας σε επίπεδο παροχής Π.Φ.Υ., δύναται να αξιοποιούνται ζώα συντροφιάς και κατοικίδια ζώα, καθώς και σκύλοι βοηθείας.
Άρθρο 46 Νόμου 4235 (ΦΕΚ Α 32/2014): Τροποποιήσεις
7.α. Το δεύτερο εδάφιο της παρ. 2 του άρθρου 10 του ν. 4039/2012 αντικαθίσταται ως εξής: «Οι σκύλοι βοήθειας, εφόσον φέρουν λουρί χειρισμού, μπορούν να μεταφέρονται στα μέσα μεταφοράς, χωρίς κλουβί μεταφοράς και χωρίς φίμωτρο, ανεξάρτητα από το μέγεθός τους.»
Εγκύκλιος: Διευκρινίσεις σε θέματα εισόδου πρόσβασης και παραμονής σκύλων βοηθείας οδηγού τυφλών, ή ατόμων με αναπηρίες και σκύλων θεραπείας σε χώρους και εγκαταστάσεις δημόσιου και ιδιωτικού χαρακτήρα
Σύμφωνα με εγκύκλιο του Υπουργείου Υγείας ο σκύλος βοηθείας (εκπαιδευμένος ή εκπαιδευόμενος σκύλος οδηγός τυφλού ή σκύλος βοηθός ατόμων με αναπηρίες) έχει πρόσβαση, δικαίωμα παραμονής, εισόδου τόσο σε δημόσιες όσο και σε ιδιωτικές εγκαταστάσεις, καθώς και σε χώρους συνάθροισης κοινού, στα μέσα μαζικής μεταφοράς και σε αίθουσες πελατών των επιχειρήσεων τροφίμων και ποτών. Επίσης ότι ο σκύλος βοηθείας, εφόσον φέρει λουρί χειρισμού, μπορεί να μεταφέρεται στα μέσα μεταφοράς χωρίς κλουβί μεταφοράς και χωρίς φίμωτρο ανεξάρτητα από το μέγεθός του.
Συντάκτες:
Χανιωτάκης Ι., DVM, PhD, Κτηνίατρος
Διαμαντάκος Ε.,MSc,PhD Student, Εκπαιδευτής Σκύλων, Κλινικός Συμπεριφοριστής Ζώων
Πηγές:
Beck, A., & Katcher, A. (1983). Between pets and people: The importance of animal companionship. New York: G. P. Putnam.
Bernstein, P. L., Friedmann, E., & Malaspina, A. (2000). Animal-assisted therapy enhances resident social interaction and initiation in long-term care facilities. Anthrozoo ¨s, 13, 213–223.
Diamantakos, E. (2009) Dog interaction affects the psychological status of female children, aged between 7 and 11 years old, who live in an institution providing protection, unpublished MSc dissertation, University of Southampton (UK), School of Psychology, Animal Behaviour Programme.
Fine, A. ed. (2000). Handbook on Animal-Assisted Therapy—Theoretical Foundations and Guidelines for Practice. San Diego, CA: Academic Press.
Granger, B. Kogan, L (2006), Animal Assisted Therapy in Specialized Settings p. 213-236, in Handbook on Animal Assisted Therapy (Second Edition).
Levinson, B. M. (1962). The dog as co-therapist. Mental Hygiene, 46, 59–65.
Petpartners website. www.petpartners.org
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου